Ένα από τα πιο σύγχρονα και διαδεδομένα επιστημονικά μοντέλα, που έχει πλήθος εφαρμογών, είναι η συστημική θεωρία. Στο χώρο της ψυχικής υγείας, αυτή η σπουδαία προσέγγιση οδήγησε στη συστημική θεραπεία, η οποία έφερε μια επανάσταση στην οικογενειακή, αλλά και στην ατομική θεραπεία.
Η συστημική θεώρηση προέκυψε από τη Γενική Θεωρία των Συστημάτων την οποία διατύπωσε ο βιολόγος Ludwig von Bertalanffy. Το 1968 την αποτύπωσε στο βιβλίο «General Systems Theory», αν και είχε συλλάβει την ιδέα αρκετά χρόνια νωρίτερα.
Ο Bertanlaffy διατύπωσε γενικές αρχές και όρους (ολότητα, διαφοροποίηση, ιεραρχική ταξινόμηση, σκοπός, όρια κ.α.) που μπορούν να εφαρμοστούν σχεδόν σε όλες τις επιστήμες, για τη μελέτη και κατανόηση των συστημάτων.
Η θεωρία αυτή είχε μεγάλη επίδραση στην πληροφορική, στη βιολογία, στην οικονομία και σε πολλές άλλες επιστήμες.
Όταν μιλάμε για σύστημα, εννοούμε ένα σύνολο από αλληλοεξαρτώμενα και αλληλοεπηρεαζόμενα στοιχεία. Κάθε αλλαγή σε κάποιο στοιχείο του συστήματος επιφέρει αλλαγές σε ολόκληρο το σύστημα. Το σύστημα δεν είναι απλά το άθροισμα των μερών του, αλλά μια οργανική ενότητα που διαφέρει ποιοτικά από τα επιμέρους κομμάτια που την απαρτίζουν.
Δόθηκε λύση στα επιστημονικά αδιέξοδα
Η Γενική Θεωρία των Συστημάτων διαμορφώθηκε από την επιρροή της κυβερνητικής και της πληροφορικής στη μελέτη των ζωντανών συστημάτων, σε συνδυασμό με παρατηρήσεις από το χώρο της φυσικής και της βιολογίας.
Τους τελευταίους τρεις αιώνες επικράτησε στην επιστήμη η μηχανιστική προσέγγιση για την ερμηνεία των φυσικών φαινομένων. Η διερεύνηση των φαινομένων γινόταν μέσω της ανάλυσης των μικρότερων τμημάτων. Η κατανόηση της σύστασης και των κανόνων των επιμέρους τμημάτων, οδηγούσε στην κατανόηση του όλου. Δηλαδή, το όλο θεωρούνταν ως ένα απλό άθροισμα των μερών του.
Ωστόσο, αυτό το θεωρητικό μοντέλο δεν μπορούσε να ερμηνεύσει τα βιολογικά φαινόμενα που είναι πολύ πιο σύνθετα. Για παράδειγμα, γιατί ένα σύστημα μπορεί να εμφανίζει σκοπιμότητα, ακόμα και όταν τα επιμέρους τμήματα του δεν έχουν αυτή την ιδιότητα;
«Αφού το βασικό χαρακτηριστικό των ζωντανών πραγμάτων είναι η οργάνωση, η εξέταση των μεμονωμένων τμημάτων και διεργασιών δε δίνει πλήρη εξήγηση των ζωντανών φαινομένων. Η εξέταση αυτή δε μας δίνει πληροφορίες για το συντονισμό των μερών και των διεργασιών», ανέφερε ο Von Bertanlanffy την περίοδο του Μεσοπολέμου.
Αρκετά χρόνια αργότερα , έδωσε την απάντηση σε αυτό το πρόβλημα και κατάφερε να διατυπώσει μια θεωρία που θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε όλα τα συστήματα. Παράλληλα, οι εξελίξεις στο χώρο της κυβερνητικής επηρέασαν και εμπλούτισαν τη συστημική προσέγγιση.
Σημασία έχει το όλον
Η συστημική προσέγγιση προσπαθεί να αναλύσει και να κατανοήσει την εσωτερική οργάνωση και λειτουργία των συστημάτων, καθώς και την αλληλεπίδραση τους με το εξωτερικό περιβάλλον του.
Έτσι, κάθε φαινόμενο μελετάται ως όλον, με τη λογική της κυκλικής σχέσης και όχι της γραμμικής αιτιότητας. Εξετάζονται, δηλαδή, οι σχέσεις των μερών με το όλον, αλλά και οι σχέσεις του κάθε συστήματος με τα υπερσυστήματα και το περιβάλλον του.
Στο χώρο της ψυχικής υγείας, η συγκεκριμένη προσέγγιση, αντί για το άτομο εστίασε στο όλον και στις σχέσεις. Με αυτό τον τρόπο εμπλούτισε την οικογενειακή, αλλά και την ατομική ψυχοθεραπεία και οδήγησε στην ριζοσπαστική για την εποχή της θέση, πως η ψυχική ασθένεια δεν είναι ατομική υπόθεση αλλά οικογενειακή.
Με βάση τη συστημική προσέγγιση, η οικογένεια δεν είναι απλά μια σύναξη ατόμων, αλλά ένα σύνολο που έχει τη δική του δομή, κανόνες και στόχους. Επομένως, για να κατανοήσουμε τη συμπεριφορά ενός μέλους της οικογένειας, θα πρέπει να εξετάσουμε τη συμπεριφορά όλων των μελών της.
Οι αρχές της συστημικής προσέγγισης δεν ισχύουν μόνο στην οικογένεια, αλλά σε όλα τα συστήματα (επαγγελματικό περιβάλλον, σχολικό, κ.λπ.).
Πώς λειτουργεί η Συστημική προσέγγιση στην Ψυχοθεραπεία
Στο Πολυδύναμο Κέντρο Ολιστικής Υγείας «All4Therapy», ο θεραπευόμενος κατανοείται κι αντιμετωπίζεται ως μέλος ενός συστήματος που βρίσκεται σε συνεχή αλληλεπίδραση κι 'ανταλλαγή' πληροφοριών με τα υπόλοιπα μέλη του συστήματος (π.χ. της οικογένειας, της σχολικής τάξης, της επιχείρησης στην οποία δουλεύει, κ.λ.π.), αλλά και ταυτόχρονα με άλλα μικρότερα, ή μεγαλύτερα συστήματα, στα οποία είναι μέλος.
Το αίτημα του ατόμου - του ζευγαριού ή της οικογένειας - για βοήθεια εξετάζεται από τον συστημικό ψυχοθεραπευτή, πάντα σε συνάρτηση με τον συγκεκριμένο ρόλο και θέση που κάθε μέλος του συστήματος έχει στην παρούσα φάση της εξέλιξής του.
Η ίδια η θεραπευτική σχέση ανάμεσα στον ψυχοθεραπευτή και τον θεραπευόμενο είναι ένα καινούργιο σύστημα με τη δική του δυναμική. Εκτός από την απαραίτητη έμφαση στο πλέγμα των σχέσεων και την ποιότητα των αλληλεπιδράσεων των ατόμων που ζητάνε βοήθεια, ο συστημικός ψυχοθεραπευτής δεν παραβλέπει σε καμία περίπτωση τους βασικούς εκείνους παράγοντες που ενδυναμώνουν και πλουτίζουν την ίδια τη θεραπευτική σχέση.
Πηγές
Arlene Vetere, Rudi Dallos, (2008), Systemic Therapy and Attachment Narratives, Wiley Online Library, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1467-6427.2008.00449.x.
David Cottrell, Paula Boston, (2002), Practitioner Review: The effectiveness of systemic family therapy for children and adolescents, Wiley Online Library, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/1469-7610.00047.
Γράφει η Dr Angel,
Αγγελική Κοσκερίδου
Holistic Doctor – Counseling Psychotherapist
Doctor of Naturopathic Medicine
MSc Health Psychology
insta: dr_aggelikikoskeridou_official
