Το συναίσθημα είναι μια έννοια για τον προσδιορισμό της οποίας ερίζουν εδώ και εκατοντάδες χρόνια οι επιστήμονες και οι φιλόσοφοι.
Στις μέρες μας, σε επιστημονικούς κλάδους όπως η ψυχολογία υπάρχει μια σχετική ομοφωνία για το τι συνιστά ένα συναίσθημα. Και λέμε σχετική, γιατί για πολλά χρόνια υπήρχε η τάση των ψυχολόγων να επικεντρώνουν στα αρνητικά συναισθήματα και όχι στα θετικά.
Τι είναι το "συναίσθημα";
Με βάση τον ορισμό που δίνει η Βικιπαίδεια, το συναίσθημα είναι μια σύνθετη υποκειμενική συνειδητή εμπειρία: Ο συνδυασμός νοητικών καταστάσεων, ψυχοσωματικών εκφράσεων και βιολογικών αντιδράσεων του σώματος. Είναι αυτό που ένας άνθρωπος «αισθάνεται», όχι ως απλή αίσθηση αλλά ως κάτι βαθύ, εσωτερικό, που επιδρά στο σώμα (πχ καρδιακός ρυθμός) και την «ψυχή» του και σχεδόν πάντα εκφράζεται (στο πρόσωπο, στη φωνή, στη στάση του σώματος) και είναι παρατηρήσιμο από τους άλλους.
Το συναίσθημα συναντάται σε όλα τα θηλαστικά, όχι μόνο στον άνθρωπο. Είναι αποτέλεσμα περίπλοκων ορμονικών επιδράσεων και του ασυνείδητου νου. Τα συναισθήματα είναι πολύ δύσκολο να ελέγχονται, με συνειδητή προσπάθεια. Προκαλούν την αλλαγή συμπεριφοράς στα θηλαστικά ανάλογα με την κατάσταση στην οποία αυτά βρίσκονται. Στον άνθρωπο τα συναισθήματα πολλές φορές γίνονται αιτία να μη μπορεί να ζει κανείς με λογικά αποδεκτό τρόπο.
Στο μεγαλύτερο μέρος της, η υπάρχουσα βιβλιογραφία ορίζει τα συναισθήματα ως προδιαθέσεις για συγκεκριμένη δράση, ως κινητήρια δύναμη δηλαδή των πράξεων.
Πατώντας πάνω στον προβληματισμό που αναπτύχθηκε από μερίδα ψυχολόγων, η Barbara L. Fredrickson αμφισβήτησε την άποψη ότι όλα τα συναισθήματα πυροδοτούν απαραιτήτως τάσεις για φυσική - σωματική δράση και διατύπωσε την θέση ότι αυτό ισχύει μόνο για τα αρνητικά συναισθήματα. Για παράδειγμα, κάποια θετικά συναισθήματα όπως το ενδιαφέρον και η ευχαρίστηση μοιάζουν να προκαλούν ως επί το πλείστον αλλαγές στην γνωστική δραστηριότητα του ατόμου.
Τα καθιερωμένα μοντέλα θεωρούν ότι τα συναισθήματα δημιουργήθηκαν για να μπορούν οι πρόγονοι μας να λαμβάνουν γρήγορα συγκεκριμένες δράσεις σε καταστάσεις που απειλούνταν η ζωή τους.
Πώς μας ωφελούν τα συναισθήματα;
Αφού, όμως, τα θετικά συναισθήματα δεν είναι η κινητήρια δύναμη της δράσης μας, τότε ποια είναι η χρησιμότητα τους από εξελικτικής – προσαρμοστικής (και όχι μόνο) άποψης;
Το 1998 η Fredrickson διατύπωσε την θεωρία της διεύρυνσης και δόμησης των θετικών συναισθημάτων. Σύμφωνα με αυτήν, η χρησιμότητα των θετικών συναισθημάτων είναι ότι διευρύνουν τις επιλογές σκέψης και δράσης , δηλαδή εμπλουτίζουν τις πιθανές εναλλακτικές. Αυτή η διεύρυνση οδηγεί στην απόκτηση πλουσίων νοητικών, ψυχικών, σωματικών και κοινωνικών πόρων, οι οποίοι διαρκούν πολύ περισσότερο από το αρχικό συναίσθημα που οδήγησε στην απόκτηση τους.
Τα θετικά συναισθήματα, θα πυροδοτήσουν με τη σειρά τους νέα θετικά συναισθήματα, δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο μια αδιάκοπη αλυσίδα. Χάρις στην «ατέρμονα ανελισσόμενη αλυσίδα» η ζωή του ατόμου κατακλύζεται από θετικά συναισθήματα.
Άρα, λοιπόν, όταν οι άνθρωποι βιώνουν θετικά συναισθήματα, διευρύνεται η σκέψη τους, σε αντίθεση με τα αρνητικά συναισθήματα που οδηγούν σε προκαθορισμένες πράξεις.
Μια άλλη βασική αρχή της θεωρίας των θετικών συναισθημάτων είναι η υπόθεση του αντιδότου. Σύμφωνα με αυτήν, τα θετικά συναισθήματα μπορούν να βοηθήσουν το άτομο να καταπολεμήσει τις περιοριστικές συνέπειες των αρνητικών συναισθημάτων δρώντας ως αντίδοτο. Τα θετικά συναισθήματα είναι η χαρά, το ενδιαφέρον, η ικανοποίηση και η αγάπη.
Πηγή: Fredrickson, B. L. "What good are positive emotions?"
Γράφει η Dr Angel,
Αγγελική Κοσκερίδου
Holistic Doctor – Counseling Psychotherapist
Doctor of Naturopathic Medicine
MSc Health Psychology
insta: dr_aggelikikoskeridou_official
