7 Συμβουλές: Τι να πω, τι να μην πω και οι συνέπειες των επιλογών μας
Το διαζύγιο έχει πολλές προκλήσεις. Σίγουρα έρχεται να λύσει κάποια προβλήματα, όμως καλό είναι να είμαστε σε θέση να μπορούμε να λύσουμε άλλα που θα προκύψουν. Δεν είναι μόνο οι αναγκαίες προσαρμογές στη ζωή (και των δύο γονιών) που θα πρέπει να γίνουν. Αυτό είναι η μία πτυχή. Η άλλη περιλαμβάνει την ψυχολογία του παιδιού ή των παιδιών που έχουν προκύψει από τον γάμο.
Στο παρόν άρθρο θα σταθούμε στο κομμάτι του πώς οφείλουμε ως γονείς να μιλάμε για τον άλλο γονιό στα παιδιά μας, μετά το διαζύγιο. Θα δούμε μάλιστα κωδικοποιημένα κάποιες βασικές αρχές που μπορούν να λειτουργούν και ως ‘μπούσουλας’ στην καθημερινότητα μας.
Φιλόδοξος στόχος, αλλά αναγκαίος
Το θέμα ‘πώς να μιλήσω στα παιδιά για τον πρώην σύζυγο’, πρέπει να είναι ξεκάθαρο, δεν εξαρτάται από το ποιος μπορεί να έχει προκαλέσει ή έχει ζητήσει το διαζύγιο. Εάν νιώθετε αδικημένοι, προδομένοι ή θυμωμένοι από αυτήν την εξέλιξη στη ζωή σας σίγουρα θα μπείτε πολύ πιο εύκολα στον πειρασμό να κατακεραυνώσετε τον ή την πρώην σύζυγο στα παιδιά σας. Είναι σίγουρα μία σοβαρή πρόκληση, απέναντι στην οποία όμως θα πρέπει να σταθείτε όσο το δυνατόν με μεγαλύτερη νηφαλιότητα.
Τα παιδιά συνήθως επηρεάζονται ψυχοσωματικά – στον έναν ή στον άλλον βαθμό – όταν γίνονται δέκτες προσβλητικών αναφορών για τον γονιό τους. Εισπράττουν απ’ ότι φαίνεται τις κατηγορίες ως προσωπική επίθεση, με αποτέλεσμα η ψυχική αυτή πίεση να έχει επιπτώσεις στο σώμα τους, με πόνους στο στομάχι, ημικρανίες και αϋπνίες.
Τα παιδιά αντιλαμβάνονται ότι είναι ‘φτιαγμένα’ τόσο από τη μητέρα όσο κι από τον πατέρα τους, κι ότι αυτό είναι η βασική τους ταυτότητα. Όταν ένα μέρος από τα δύο απορρίπτεται είναι επόμενο το κάθε παιδί να νιώθει ότι χάνεται μέσα του η ισορροπία, υπάρχει σύγκρουση και άγχος, κάτι που οδηγεί – πέραν των σωματικών προβλημάτων – και σε μακροχρόνια προβλήματα στις σχέσεις με τους γονείς.
Είναι λοιπόν κάτι περισσότερο από προφανές ότι υπάρχουν πολλοί λόγοι για να εξετάσετε πώς μπορείτε να μιλήσετε στα παιδιά σας σχετικά με τον/την πρώην σύζυγό σας. Όταν αναγκάζετε ένα παιδί να επιλέξει τον γονέα που αγαπά ή αγαπάει περισσότερο, προκαλείτε βλάβη στα παιδιά σας, ανεξάρτητα από το κίνητρό σας, αυτό είναι ίσως το πιο σημαντικό που πρέπει να κρατήσουμε στον νου μας.
Σίγουρα, πίσω από τέτοιους χειρισμούς υπάρχουν λογικοφανή επιχειρήματα, όπως ότι τα παιδιά ‘πρέπει να ξέρουν’. Μπορεί να αισθάνεστε ότι αγαπάτε τα παιδιά σας περισσότερο από τον άλλον γονιό ή ότι δεν αξίζει την υποστήριξή σας. Ή ότι ο/η πρώην σας είναι κακός άνθρωπος ή γονέας. Ενώ, σε κάποιο βαθύτερο επίπεδο, μπορεί να αισθανθείτε ότι ο/η πρώην σας πρέπει να τιμωρηθεί.
Δυστυχώς, μπορεί να υπάρξει μια άλλη, λιγότερο συνειδητή πρόθεση: να απομακρυνθούν τα παιδιά από τον άλλο γονέα ή να αγαπήσουν περισσότερο τον έναν από τον άλλο γονέα. Αυτό είναι κατανοητό, δεδομένου του θυμού, της θλίψης και του φόβου που συχνά προκύπτουν από ένα διαζύγιο και αυτά τα συναισθήματα μπορούν να διαρκέσουν για χρόνια.
Είναι μια – ίσως – ασυνείδητη επιθυμία που προέρχεται από τη «σκοτεινή πλευρά» μας και είναι το μέρος μας που έχει συναισθήματα που δεν θέλουμε πραγματικά να αναγνωρίσουμε ή να παραδεχτούμε. Η λήψη μέτρων για να αντιμετωπίσετε αυτά τα συναισθήματα θα σας διευκολύνει να βάλετε σε προοπτική αυτό που πραγματικά τα παιδιά σας πρέπει να γνωρίζουν.
Μπορεί να σας φανεί σημαντικό, ακόμα και "ηθικά σωστό", ότι τα παιδιά σας "γνωρίζουν ποια είναι η μαμά σας πραγματικά", ή "καταλάβετε ότι ο μπαμπάς είναι αυτός που προκάλεσε όλα αυτά τα προβλήματα". Ωστόσο, αν δεν υπήρξε εγκατάλειψη, σοβαρή κατάχρηση ή παραμέληση, η ανάγκη των παιδιών για καλές σχέσεις και με τους δύο γονείς είναι πιο σημαντική από την ανάγκη τους να γνωρίζουν για τη διαφωνία και τη σύγκρουση μεταξύ των γονέων τους.
Ας δούμε λοιπόν επιγραμματικά τις 7 συμβουλές που θα σας παροτρύναμε, αν όχι να ακολουθήσετε κατά γράμμα, σίγουρα να εξετάσετε με προσοχή και να προβληματιστείτε με τρόπο παραγωγικό και θετικό για τα παιδιά σας και για εσάς τους ίδιους.
1. Μην προσβάλλετε τον άλλον γονέα μπροστά στα παιδιά.
Να ξέρετε ότι τα παιδιά ακούνε, γι’ αυτό θέλει μεγάλη προσοχή όταν αναφέρεστε σε σημαντικά ζητήματα που έχουν να κάνουν με τον/την πρώην σύζυγο, αλλά και με σημαντικές εκκρεμότητες που τυχόν υπάρχουν μεταξύ σας, πχ. διατροφή, κηδεμονία κλπ.
2. Δώστε προσοχή στη δική σας μη λεκτική επικοινωνία.
Το στρίψιμο των ματιών σας, ο μεγάλος στεναγμός, η ενοχλημένη έκφραση του προσώπου - αυτά επικοινωνούν τόσο καλά όσο και τα λόγια σας. Προσπαθήστε να σπρώξετε στην άκρη αυτές τις αυθόρμητες αντιδράσεις. Εάν υπάρχει ανάγκη να επικοινωνήσετε άμεσα με τον άλλον γονέα, μπορείτε να στείλετε ένα ηλεκτρονικό mail, ή επιλέξτε γενικά έναν τρόπο που θα χρειαστεί να σας φέρει άμεση επικοινωνία – ιδιαίτερα υπό την παρουσία των παιδιών.
3. Μην μιλάτε για τα οικονομικά ή για τα νομικά ζητήματα του διαζυγίου σας.
Τα παιδιά σας δεν χρειάζεται να γνωρίζουν αυτά τα ζητήματα και μιλώντας γι’ αυτά απλά εγείρει το άγχος τους. Είναι λεπτά θέματα, πολύ σημαντικά και επειδή τα παιδιά – ιδιαίτερα όσα βρίσκονται σε μικρότερη ηλικία – ενδεχομένως να μην καταλαβαίνουν ακριβώς ποιο ή ποια είναι τα προβλήματα και το μέγεθός τους, είναι σαφώς προτιμότερο να τα προστατεύουμε.
4. Μην ρωτάτε τα παιδιά ερωτήσεις σχετικά με τη ζωή του άλλου γονέα.
Τίποτα από την ζωή του/της πρώην συζύγου δεν σας αφορά – πέραν αυτών των θεμάτων που σχετίζονται με τη δική σας ζωή και των παιδιών σας – και σε καμία περίπτωση δεν είναι σωστό να βάζετε τα παιδιά σας στη διαδικασία να σας μεταφέρουν τέτοιου είδους πληροφορίες. Σύντομα θα χάσετε την εμπιστοσύνη του, ενώ το ίδιο το παιδί θα μπερδεύεται για τη στάση που θα πρέπει να κρατάει μπροστά σε κάθε αλλαγή που αντιλαμβάνεται στις ζωές και των δυο σας.
5. Εάν τα παιδιά θέλουν να μοιραστούν κάτι σχετικά με τον/την πρώην σας μαζί σας, αυτό είναι καλό.
"Ο μπαμπάς μας αφήνει να μείνουμε ξύπνιοι μέχρι αργά", ή "η μαμά λέει ότι δεν μπορώ να πάρω ένα κινητό τηλέφωνο". Αν πάλι είναι αναστατωμένοι με κάτι που έκανε ο άλλος γονέας, βοηθήστε τους να καταλάβουν πώς να μιλήσουν με το γονέα γι 'αυτό.
Εάν πρόκειται για ένα σημαντικό ζήτημα που επηρεάζει την ασφάλεια του παιδιού σας, μπορείτε να πείτε: "Επίτρεψέ μου να μιλήσω στον μπαμπά για το ότι πρέπει ακόμα να φοράς ζώνη ασφαλείας ακόμα και για μικρές διαδρομές", για παράδειγμα.
6. Μη διστάζετε να ζητάτε συγγνώμη από το παιδί σας για κάτι που ίσως σας ξέφυγε για τον/την πρώην σας.
Εάν είπατε κάτι αρνητικό ή δυσάρεστο για τον/την πρώην σας, μπορείτε να ζητήσετε συγγνώμη. Κάτι σαν: "Δεν ήταν πολύ ωραίο από μένα να το πω για τη μαμά σας. Ξέρω ότι σε αγαπά, και μερικές φορές βλέπουμε τα πράγματα διαφορετικά." Η συγγνώμη, χωρίς υπερβολές και κατάχρηση, είναι δείγμα πολιτισμού, σωστής διαπαιδαγώγησης. Ιδιαίτερα σε τέτοιες καταστάσεις όχι μόνο δε θα δημιουργήσει νέα προβλήματα, αλλά θα έρθει πιθανόν και να λύσει κάποια που έχουν δημιουργηθεί στο μυαλό ενός παιδιού.
7. Βρείτε τρόπους για να κάνετε θετικά σχόλια για τον άλλον γονέα.
Αν αφήσουμε έξω από το κάδρο τις δραματικές περιπτώσεις συζύγων που έχουν βιώσει βίαιες καταστάσεις, για τις υπόλοιπες που ‘κάτι στράβωσε στην πορεία’ ή ‘δεν υπήρχε ενδιαφέρον’ και γενικά το κλίμα είναι κάπως ειρηνικό, τότε σίγουρα θα έχετε κάτι καλό να βρείτε και να εκφράσετε για τον άλλον γονέα στο παιδί σας. Με λίγα λόγια, χωρίς και πάλι υπερβάλουμε, μπορούμε να κολακεύσουμε στα μάτια του παιδιού μας τον άλλον γονέα, αναφέροντας κάτι κοινό που έχουν. Μπορεί αυτό έχει να κάνει με το χρώμα των ματιών, το ύψος ή κάποιο κοινό ταλέντο που μπορεί να παρουσιάζουν.
Σίγουρα είναι κάτι δύσκολο, ιδιαίτερα για τις πιο φρέσκες περιπτώσεις. Όμως τα παιδιά, όταν ακούσουν κάποια θετικά σχόλια νιώθουν λιγότερο τραυματισμένα, μαθαίνουν να αγκαλιάζουν όλα τα μέρη του σώματός τους, ανεβαίνει η αυτοεκτίμησή τους και αυθόρμητα φωλιάζει η αγάπη στην καρδιά του και για τους δυο σας, χωρίς συστάσεις ή υποδείξεις.
Η ύψιστη προτεραιότητά σας είναι να υποστηρίξετε την προσαρμογή των παιδιών σας ώστε να είστε "ακόμα μια οικογένεια, κάτω από δύο στέγες". Όσο δύσκολο και απαιτητικό και να είναι αυτό το ‘πολύπλοκο παιχνίδι’ της ζωής, αξίζει με αυτογνωσία, αυτοκριτική και λογική να το δείτε σε βάθος, όχι επιπόλαια, για να βγουν όλοι κερδισμένοι.
Γράφει η Dr Angel,
Αγγελική Κοσκερίδου
Holistic Doctor – Counseling Psychotherapist
Doctor of Naturopathic Medicine
MSc Health Psychology